Υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα; - Is there an objective reality?

Με αφορμή μια χθεσινή συζήτηση και μια πρωινή "δρομο-μαχία" αυτή η ανάρτηση είναι σε φάση τοκετού. Θα προσπαθήσω ως μαία να τη φέρω στη ζωή.
"Κάποια πράγματα είναι αντικειμενικά, σωστά; Για παράδειγμα, οι Έλληνες είναι αγενής λαός. Ένας άνθρωπος που δεν συμπεριφέρεται με κατάλληλο τρόπο είναι ανώριμος...". Ξεκινώ με κάποιες φράσεις που ακούγονται από πολλούς προκειμένου να δώσουν ένα νόημα στα πράγματα. Η άποψή μας ενδεχομένως να παίρνει μεγαλύτερη αξία στα μάτια μας αν ακολουθεί τις αρχές της αντικειμενικής αλήθειας, αν συμφωνεί δηλαδή με κάποια ευρέως αποδεκτή σταθερά. Η ευγένεια είναι μια αξία και πολλοί την αποδέχονται. Η άποψη όμως ότι οι Έλληνες είναι αγενείς είναι μια άποψη ή ένα συμπέρασμα. Είναι αυτή η άποψη μια αντικειμενική αλήθεια; Καθένας μας έχει ζήσει στην καθημερινότητά του συνανθρώπους του που είτε του φέρονται με ευγένεια είτε όχι. Η άποψη γίνεται άκαμπτη, αν ένα άτομο έχει ήδη σχηματίσει μέσα του ένα συμπέρασμα, όπως "Οι Έλληνες είναι αγενείς". Αυτή η πρόταση λειτουργεί ως ένα φίλτρο από το οποίο φιλτράρονται οι καθημερινές του εμπειρίες. Με αυτό το φίλτρο το άτομο δίνει έμφαση στην αγενή συμπεριφορά, καθώς αυτή είναι που το απασχολεί. Αν συναντήσει μια ευγενική συμπεριφορά, το φίλτρο δεν θα λειτουργήσει. Δεν έχει μάθει να αξιολογεί την ευγένεια. Μάλιστα το φίλτρο συχνά θολώνει το τοπίο γύρω μας φωτίζοντας μόνο τις συμπεριφορές που το ενδιαφέρουν, στην προκειμένη περίπτωση την αγένεια. Επομένως, οι αντίθετες εκδηλώσεις μένουν σκοτεινές. Αν κάποιος αποφασίσει να πάρει ένα προβολέα στα χέρια του για να ρίξει φως και στις υπόλοιπες εκδηλώσεις, είναι πιθανό να επέλθει σύγχυση. Τι θα γίνει τότε με το συμπέρασμα που έχει σχηματίσει έπειτα από χρόνια εξειδικευμένης παρατήρησης; Θα αναθεωρήσει ή θα υποτιμήσει τις συμπεριφορές λέγοντας πως είναι λίγες μπροστά στις υπόλοιπες;
Βέβαια, τέτοιου είδους κοινωνικές ή διαπολιτισμικές παρατηρήσεις έχουν μελετηθεί και τα συμπεράσματα δίνονται με περισσότερη ακρίβεια από ερευνητές. Και σε αυτή την περίπτωση αξίζει να είναι κάποιος προσεκτικός ως προς την πληροφορία που δέχεται, καθώς πάντα υπάρχει η πιθανότητα λάθους ή ενούς ελλιπούς μεθοδολογικού σχεδιασμού. Συνεπώς ποιο είναι το συμπέρασμα; Πού κρύβεται η αλήθεια; Είναι όλα σχετικά; Και αν ναι, ποια είναι η βάση που θα δώσει μια σταθερά;
Σίγουρα υπάρχει αλήθεια σε καθετί. Ο καθένας όμως ερμηνεύει την αλήθεια με διαφορετικές έννοιες. Η πρωινή "δρομο-μαχία" ίσως διαφωτίσει την κατάσταση: ένα φορτηγό σταματά σε δρόμο που οδηγεί στον ηλεκτρικό σταθμό του Ν. Ηρακλείου. Ο οδηγός βγαίνει με το πάσο του έξω, ανοίγει την πόρτα του συνοδηγού, πιάνει ένα κιβώτιο και κατευθύνεται στο διπλανό κατάστημα. Αφήνει το κιβώτιο, ξαναμπαίνει στο φορτηγό και φεύγει. Η δική του πραγματικότητα διατυπώνεται ως εξής: "Θα ξεφορτώσω αυτό το κιβώτιο, κάνοντας μια σύντομη στάση στο δρόμο. Η όλη διαδικασία θα μου πάρει 2 λεπτά. Δεν υπάρχει πρόβλημα". Ο οδηγός στο αυτοκίνητο πίσω από το φορτηγό και μπροστά από το δικό μου κορνάρει, τινάζει το χέρι του έξω από το παράθυρο και δείχνει θυμωμένος. Η δική του υποκειμενική πραγματικότητα είναι κάπως έτσι: "Αυτός ο φορτηγατζής δεν σέβεται κανέναν. Σταματά επιτόπου στο δρόμου και κάνει ανενόχλητος τη δουλειά του. Μπορεί να αργήσω στο ραντεβού μου εκαιτίας του!". Τέλος ο πεζός που διέρχεται εκείνη την ώρα ακούγοντας τα κορναρίσματα μπορεί να φτιάξει τη δική του υποκειμενική αλήθεια, όπως "Πρωί-πρωί θόρυβος, κόρνες και ένταση. Αυτή η πόλη έχει γίνει ανυπόφορη!".
Η παράθεση των παραδειγμάτων δεν έγινε για να δούμε ποιος είναι αυτός που φταίει ή έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη, αλλά να δοθεί έμφαση στον τρόπο που ο καθένας μας ενώ βιώνει την ίδια κατάσταση δίνει διαφορετικές ερμηνείες. Η υποκειμενική αλήθεια έχει αξία για εμάς τους ίδιους. Η αξία μπορεί να είναι ευεργετική με την προϋπόθεση να είναι υγιής για τη δική μας τη ζωή και τη ζωή των συνανθρώπων μας. Διαφορετικά γεννιούνται προβληματικές καταστάσεις που ταλαιπωρούν είτε εμάς τους ίδιους είτε τους ανθρώπους γύρω μας.
Ο καθένας μας αξίζει να δίνει ζωή στις προσωπικές του πεποιθήσεις και να κάνει "τσεκ-απ" για τη διατήρηση της υγείας τους. Έτσι η υποκειμενική μας αλήθεια θα λειτουργεί ως αντίδοτο σε πιθανές ιώσεις. Να μας ζήσει και να τη χαιρόμαστε!

**********************************************************************************

A conversation and a street-fight gave birth to this post. “Some things are objective, right? For instance, Greek people are rude. A person’s inappropriate behaviors make him immature…”. I begin with some phrases being often used in order to give meaning to situations. Perhaps our opinion has greater value for ourselves if it follows the rules of the objective reality; if it is in accordance with a widely accepted norm. Kindness is an accepted value. The phrase that “Greek people are rude” is an opinion or a conclusion. Is this opinion an objective reality? Each one of us has experienced kindness or unkindness by other people. The opinion gets rigid, if a person has jumped to a conclusion, such as “Greek people are rude”. This phrase is like a filter through which all his/her daily experiences are filtered. Having this filter the person gives emphasis to rudeness, since this is an issue of his/her concern. If he/she meets a kind behavior, the filter won’t function. It hasn’t been taught to assess kindness.

What is more, the filter makes the world around us blur and sheds light only to behaviors of its concern. If someone takes a spot light trying to shed light on the blurred areas, confusion will arise. What will happen to the old and rigid conclusion? Such social and cultural observations have been researched widely. Even in a research paper everybody has to be careful about the information, since there is a possibility of a wrong methodological design. What is the conclusion after all? Where is the truth hidden? Is everything so vague? If it is indeed, what will offer a stable basis?

Truth is everywhere. Each one of us translates truth with different words. The street-fight will make the previous statement clear: a van stops in the street which leads to the metro station Neo Iraklio. The driver gets out relaxed, opens the door, grabs a box and walks to the next shop. He delivers the box, gets inside the van and drives away. His reality has the following words: “I will deliver this box making a brief stop. It will take me 2 minutes. There is no problem with it”. The driver behind the van and in front of me sounds the horn, shakes his hand outside the window and looks angry. His subjective reality is something like this: “This driver doesn’t respect anyone! He stops in the middle of the street without bothering for anything! I might be late for my appointment because of him!”. The man walking by the same time hearing the noise from the blare makes his own reality: “What a terrible noise from the very morning! This town has become unlivable!”.

The above examples were made so that to highlight the way each one of us has different thoughts on the same situation. The subjective reality has an enormous value for us. This value can be beneficial if it is helpful and functional for our life and for the others’ life. Otherwise different problems come across.

Everybody has a “duty” to observe his/her beliefs and offer them a check-up so as to keep them healthy. As a result, our subjective reality will function as an antidote to possible flues. It’s time for a functional belief inoculation! Be inoculated, be happy!